Ünlü tarihçi Norman Stone, 20. yüzyıl tarihinin en büyük
felaketlerinden olan Birinci Dünya Savaşı’nı kısa, öz ve kolay anlaşılır
üslubuyla ustalıkla anlatıyor. Tarih kitaplarının sıkıcılığından uzak, konuyla
ilgili bilinmeyenleri de ortaya koyan, zevkle okunacak bir kitap Birinci Dünya
Savaşı.
1900’de Batı ya da daha doğrusu Kuzeybatı bütün kozlara
sahipmiş, tarihin sonunun formülünü bulmuş gibiydi. Birbiri ardına teknolojik
harikalar gerçekleştiriliyor, Birinci Dünya Savaşı generallerinin mensup olduğu
1850'ler kuşağı atlarla ve at arabalarıyla başlayıp 1900 civarında telefonlar,
uçaklar ve otomobillerle biten tarihin en büyük “kuvantum sıçraması”nı
yaşıyordu. Deyiş yerindeyse, 1914’te çok farklı yeni bir dünya ortaya çıkmıştı.
Ve büyük bir dünya savaşının çıkması kaçınılmazdı.
Para, sömürge, petrol, güç kalmadı; kan, yıkım, acı, ölüm
verelim.
1.Dünya Savaşı ile ilgili iyi bir kitaplık oluşuyor artık
Türkiye’de. 2.Dünya Savaşı’na kadar Büyük Savaş diye bilinen bu savaş aslında
tüm yirminci yüzyılı etkilemiştir ve bir bakıma sonuçları ile 2.Dünya Savaşına
neden olmuştur.
1.Dünya Savaşı nedenleri, sonuçları, gelişimi, edebiyatı,
savaş öyküleri ve yıkımları ile tam bir insanlık özeti. Aslında Avrupa
insanlığının özeti. Bu savaşın getirdiği en büyük iki yenilik Sovyetler Birliği
ve Türkiye Cumhuriyeti olmuştur. “Bütün Savaşları Bitirecek Savaş” sloganıyla
yola çıkanlar “Bütün Savaşları Başlatan Savaş”a yol açmıştır.
Normon Stone’un kitabı 1914’den 1918’e her yılı tek tek
inceliyor. Küçük bir giriş ve Savaş Ertesi gibi ekler ve haritalar da
var. Stone’nun kitabı temel gerçeklere dayanmakla birlikte yer yer
tartışılabilir iddialarda da bulunuyor. Enver Paşa ile ilgili söyledikleri
mesela. Ya da Alman’ların Rusya’nın büyümesini savaş için tek neden olarak
görmeleri iddiası.
Stone’un kitabı bilinen temel gerçeklerle birlikte küçük
–hatta yer yer ciddiye bile alınmayacak ölçüde görünen- ayrıntılarla
zenginleştirilmiş bir tarih kitabı. Sanki yazar büyük resimden çok o resmi inşa
eden bu küçük ayrıntılara bakmamızı ister gibi. Bu da kitaba ironik bir anlatım
sağlıyor.
Kitap yer yer cümle düşükleri ve yazım hataları ile biraz
can sıkıyor. Editöryal hazırlığı daha iyi yapılmalıyıdı. Ve birçok örnekde
olduğu gibi kitabın sonuna küçük bir açıklamalı kişiler listesi konulsa çok iyi
olurdu. Yeni baskıda düzelir umarız. Kitabın İngilizce baskısında kullanılan
kapak resmi de bir hayli ilginç.
