İngiliz edebiyatının en büyük şiirlerinden, efsanevi ve
esrarengiz kitap The Rime of the Ancient Mariner, dünya edebiyatının ölümsüz
eserlerinden biridir. Yaşlı Gemici'nin tuhaf hikâyesi ve yolculuğu sembollerle,
doğaüstü olaylarla, ahlaki ders ve sonuçlarla, anlaşılmaz olaylarla ve
muğlaklıkla doludur. İki yüz yıldLır şairleri, şiirseverleri, amatörleri ve
edebiyat profesörlerini düşündüren, heyecanlandıran bu kitabı Gustave Doré'nin
unutulmaz resimleriyle sunuyoruz.
"Coleridge, zamanının en büyük entelektüel
gücüydü."
T.S. Eliot
"Bu şiir, saf hayal gücünün en mükemmel
örneğidir."
Robert Penn Warren
“Evrende görünmeyen varlıkların sayısının görünenden daha
fazla olduğuna inanmakta güçlük çekmiyorum. Ama bunların familyalarını
bize kim söyleyebilir? Ve her birinin önem derecesini, diğerlerine
benzeyen ve onlardan farklı yanlarını ve işlevlerini kimden
öğrenebiliriz? Ne yaparlar? Nerede yaşarlar? İnsan aklı her
zaman bu konularda bilgi edinmeye çalışmış ama edinememiştir. Gene de
bazen düşüncelerimizde bir resme bakar gibi daha büyük, daha iyi bir dünyaya
bakmanın yararlı olduğunu inkâr edemem. Bunu yapmayacak olursak,
akıllarımız günlük hayatın sıradan konularına alışıp fazlasıyla büzülebilir ve
yalnızca tümüyle önemsiz düşüncelere gömülebilir. Ama bir yandan da
gerçek konusunda dikkatli olmalı, ölçüyü kaçırmamalı, kesin olanı olmayandan,
gündüzü geceden ayıredebilmeliyiz.” (s17)
*
SABA KIRER
Radikal Kitap / 02/01/2009
Radikal Kitap / 02/01/2009
Samuel Taylor Coleridge?in efsanevi eseri ?Yaşlı Gemici?
Türkçede. Yaşlı Gemici mi, Yaşlı Gemici ?nin sarsıcı hikâyesi üzerine yolundan
alıkonulan ve onun kor gözlerine teslim olan Düğün Konuğu mu, yoksa öldürülen
albatros mu okuru bu serüvene çeken?
Okur, kendisine anlatılanın hayal ürünü bir öykü olduğunu
bilmelidir; ancak bu, yazarın yalan söylediğini düşünmesini gerektirmez, diyen
Umberto Eco Olası Ormanlar’da birkaç milyon okura ulaşan iki roman yazmış
olmanın getirdiği deneyimle olağanüstü bir olgunun farkına vardığından söz eder
ve “kurmaca anlaşmasını bilen bir okurla karşı karşıyasınızdır” açıklamasında
bulunur. Yaşlı Gemici’yi okumaya başladığım an gözlerimin önüne muazzam bir
evrenin açılması yalnızca bununla açıklanabilir mi, emin değilim?
Orhan Pamuk’un “bu benim için son derece kişisel bir kitap” cümlesiyle başlayan önsözünün kışkırtıcı, kışkırtıcı olduğu kadar da kitabı okuyup bitirdiğimde “benim için de kişisel bir kitap” dedirtecek kadar üzerimde bir mensubiyet etkisi yaratan bir giriş cümlesi olduğunu söyleyebilirim. İnsan bazı kitaplar karşısında tutuk oluyor. Bu tutukluluk tıpkı düğün evine gitmek üzere yola çıkan ama Yaşlı Gemici’nin kor gözlerine takılıp kalarak güveyin kapısından içeri girmeden geri dönen Düğün Konuğu’nun durumuna benzer bir hal olarak da açıklanabilir. Yedi bölümlük bir manzumeden oluşan kitap konusunu şöyle açıklamaktadır: Ekvator’u geçmiş olan bir geminin nasıl fırtınaya yakalanıp Güney Kutbu yakınlarındaki soğuk diyara sürüklendiği ve oradan da Pasifik Okyanusu‘nun tropik kesimine yol aldığı; olan garip şeyler ve Yaşlı Gemici’nin ülkesine ne şekilde geri döndüğü.
Pamuk kendisinden bir örnek vererek Yeni Hayat’ı okuyan bir okuruyla olan telefon görüşmesini anlatır. Orada kendini tutamayıp okura çok beğendim dediği Yeni Hayat’tan ne anladığını sorar. Okurun “bilmiyorum ne anladığımı” cevabı karşısında Pamuk bir yazarın işitebileceği en parlak övgü olduğuna bir dönem kendini inandırdığından söz etmektedir. Bu kendisinin Yaşlı Gemici albatrosu neden öldürdü sorusuna verecek bir cevabı olmamasıyla da ilişkilendirilebilir.
Yaşlı Gemici mi, Yaşlı Gemici’nin sarsıcı hikâyesi üzerine yolundan alıkonulan ve onun kor gözlerine teslim olan Düğün Konuğu mu, yoksa Yaşlı Gemici’ye karşı intikamından hiç vazgeçmeyen, öldürülen albatros mu, okuru bu serüvene çeken? Yaşlı Gemici’nin kırılma anı, manzumenin de kırılma anıdır ve birbiriyle eşzamanlı ilerler. Her şey bu andan sonra üst üste gelir. Artık hiçbir zaman kurtulamayacağı bir gühanın içindedir. Üstelik önce gemicileri sonra hikâyeyi anlattığı düğün konuğunu bu günaha ortak eder. “İşlenen günah verilen cezayla aynı şeydi. Ama gene de bilincimize sarılmak, gördüklerimizin güzelliğini ve garipliğini dile getiren ‘hikâye’mizi başkalarına anlatmak ya da onların hikâyelerine kulak vermek zorundaydık; çözüm birlikte ibadet etmek değil, yalnız başımıza yazıp okumaktı” diyerek son sözü yazan Şavkar Altınel, otuz yıl önce yağmurlu bir gece Chicago da şiirin fısıldadığının bu olduğunu belirtir.
YAŞLI GEMİCİ
Samuel Taylor Coleridge
Çeviren: Şavkar Altınel
Resimleyen: Gustave Doré
İletişim Yayınları, 2008
183 sayfa
Orhan Pamuk’un “bu benim için son derece kişisel bir kitap” cümlesiyle başlayan önsözünün kışkırtıcı, kışkırtıcı olduğu kadar da kitabı okuyup bitirdiğimde “benim için de kişisel bir kitap” dedirtecek kadar üzerimde bir mensubiyet etkisi yaratan bir giriş cümlesi olduğunu söyleyebilirim. İnsan bazı kitaplar karşısında tutuk oluyor. Bu tutukluluk tıpkı düğün evine gitmek üzere yola çıkan ama Yaşlı Gemici’nin kor gözlerine takılıp kalarak güveyin kapısından içeri girmeden geri dönen Düğün Konuğu’nun durumuna benzer bir hal olarak da açıklanabilir. Yedi bölümlük bir manzumeden oluşan kitap konusunu şöyle açıklamaktadır: Ekvator’u geçmiş olan bir geminin nasıl fırtınaya yakalanıp Güney Kutbu yakınlarındaki soğuk diyara sürüklendiği ve oradan da Pasifik Okyanusu‘nun tropik kesimine yol aldığı; olan garip şeyler ve Yaşlı Gemici’nin ülkesine ne şekilde geri döndüğü.
Pamuk kendisinden bir örnek vererek Yeni Hayat’ı okuyan bir okuruyla olan telefon görüşmesini anlatır. Orada kendini tutamayıp okura çok beğendim dediği Yeni Hayat’tan ne anladığını sorar. Okurun “bilmiyorum ne anladığımı” cevabı karşısında Pamuk bir yazarın işitebileceği en parlak övgü olduğuna bir dönem kendini inandırdığından söz etmektedir. Bu kendisinin Yaşlı Gemici albatrosu neden öldürdü sorusuna verecek bir cevabı olmamasıyla da ilişkilendirilebilir.
Yaşlı Gemici mi, Yaşlı Gemici’nin sarsıcı hikâyesi üzerine yolundan alıkonulan ve onun kor gözlerine teslim olan Düğün Konuğu mu, yoksa Yaşlı Gemici’ye karşı intikamından hiç vazgeçmeyen, öldürülen albatros mu, okuru bu serüvene çeken? Yaşlı Gemici’nin kırılma anı, manzumenin de kırılma anıdır ve birbiriyle eşzamanlı ilerler. Her şey bu andan sonra üst üste gelir. Artık hiçbir zaman kurtulamayacağı bir gühanın içindedir. Üstelik önce gemicileri sonra hikâyeyi anlattığı düğün konuğunu bu günaha ortak eder. “İşlenen günah verilen cezayla aynı şeydi. Ama gene de bilincimize sarılmak, gördüklerimizin güzelliğini ve garipliğini dile getiren ‘hikâye’mizi başkalarına anlatmak ya da onların hikâyelerine kulak vermek zorundaydık; çözüm birlikte ibadet etmek değil, yalnız başımıza yazıp okumaktı” diyerek son sözü yazan Şavkar Altınel, otuz yıl önce yağmurlu bir gece Chicago da şiirin fısıldadığının bu olduğunu belirtir.
YAŞLI GEMİCİ
Samuel Taylor Coleridge
Çeviren: Şavkar Altınel
Resimleyen: Gustave Doré
İletişim Yayınları, 2008
183 sayfa
*
Yaşlı Gemici'ye yol verin
KAYA GENÇ
07.12.2008
İngiliz yazar Coleridge'in başyapıtı Yaşlı Gemici'yi usta
şair Şavkar Altınel Türkçeye çevirdi. Kitabın önsözünü ise Orhan Pamuk yazdı..2008 sona ererken gönül rahatlığıyla 'bu yılın en güzel
kitaplarından' diyebileceğimiz bir kitap, Samuel Taylor Coleridge'in Yaşlı
Gemici'si Şavkar Altınel'in çevirisiyle yayımlandı. Altınel kitaptaki yazıda
belirttiği gibi İngiliz kültürüyle yetişmiş biri; Yaşlı Gemici'yi ilk defa
Nişantaş'taki High School'da okumuş. "Coleridge'in büyük şiiriyle bu ilk
karşılaşmamın üzerimde 'derin bir iz' bıraktığını söyleyemeyeceğim... Üç yıl
sonra, edebiyatla ilgilenmeye başlamış bir yeniyetme olarak şiiri ikinci defa
okuduğumda da, içeriğinden çok, müziğinden ve özellikle de zengin iç
kafiyelerinden etkilendiğimi hatırlıyorum." Coleridge şiirinde bir yaşlı
gemiciyi anlatır; bir düğüne gitmekte olan üç gençle karşılaşan gemici,
bunlardn birini durdurur, ona "kor gibi yanan" gözleriyle bir hikaye
anlatır. Düğün başlarken ve herkes içeri girerken bu gençle birlikte biz de
onun geçmişte yaşadığı maceraları dinleriz. Gemi buz ve korkunç sesler
diyarından geçerken, bir albatros, dünya edebiyatının en ünlü kuşu, peşlerinden
gelir: "Sis bulut demedi, direğe tünedi,/ Geldi dokuz akşam geminin
peşinden." Bir sahne sonra ise gemici şöyle der: "Kaptım oklu tüfeği,
çektim hemen tetiği,/ Aldım ALBATROSUN canını." Şiirin bundan sonrası,
gemicinin vicdan azapları ve kendisine verilen ceza üzerine kurulu. Orhan
Pamuk'un Şavkar Altınel'in bu güzel çevirisine yazdığı önsözde de söylediği
gibi, gemicinin neden kuşu öldürdüğü, neden bu kadar acı çektiği meçhuldür, ama
her türlü yoruma da açıktır. "Şiirin bu kadar sevilmesinin, İngiliz
dilinin ölmez eserlerinden olmasının nedeni, yalnız şiirin çocuksu basitliği ve
güzelliği değil, içindeki pek çok şeyin ne anlama geldiğinin kesin olmaması,
yoruma ve yeniden okumaya hep açık olmasıdır." Gustave Dore'nin bir defa
görünce bir daha hiç unutamayacağınız resimleri eşliğinde basılan Yaşlı Gemici,
harika bir yılbaşı hediyesi; olağanüstü özenli basımıyla da edebiyat dünyamıza
büyük bir zenginlik getirecek. Yaşlı Gemici, Samuel Taylor Coleridge, Çeviren:
Şavkar Altınel, İletişim Yayınları, 183 s.
